O‘zbekiston 2024-yilda Yevropa va Markaziy Osiyodagi eng tez o‘sayotgan uchta iqtisodiyotdan biri deb baholandi, Jahon banki mintaqaning yaqinda yuzaga kelgan inqirozlardan bosqichma-bosqich tiklanishini ta'kidlab, kelajakda o‘sishning sekinlashishi ehtimolini ogohlantirmoqda.

Jahon bankining payshanba kuni e'lon qilingan mintaqaning Iqtisodiy yangilanishi hisobotiga ko‘ra, Yevropa va Markaziy Osiyo rivojlanayotgan iqtisodiyotlarida o‘sish tiklanmoqda, ammo 2000-yillarning boshlaridagi darajadan ancha past.

Mintaqaviy o‘sish 2023-yildagi 3,5% dan 2024-yilda 3,3% ga sekinlashishi va 2025-yilda 2,6% ga tushishi kutilmoqda. Bu esa 2000−2009 yillarda o‘rtacha 5,1% bo‘lgan o‘sish sur'atlaridan sezilarli darajada past.

Mintaqa davlatlari yuqori inflyatsiya, Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi va Yevropa Ittifoqida iqtisodiy o‘sishning sustligi kabi so‘nggi zarblarni muvaffaqiyatli yengib o‘tgan.

Hozirda Yevropa va Markaziy Osiyodagi rivojlanayotgan iqtisodiyotlarda o‘sish, mehnat haqlarining oshishi, davlat yordamlarining ko‘payishi va inflyatsiyaning pasayishi tufayli xususiy iste'mol tomonidan qo‘llab-quvvatlanmoqda, deydi bank.

Xalqaro pul o‘tkazmalari ham pandemiya oldi darajalaridan yuqori bo‘lib, ular G‘arbiy Bolqon, Janubiy Kavkaz va Markaziy Osiyoda iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlashda davom etmoqda.

2024-yilda mintaqadagi 20 dan ortiq mamlakatlar orasida eng yuqori Yalpi ichki mahsulot o‘sishi Gruziyadagi (7,5%), Tojikistondagi (7,2%), O‘zbekistondagi (6%), Qirg‘iziston Respublikasidagi (5,8%) va Armanistondagi (5,5%) ko‘rsatkichlar bilan kuzatilmoqda.

2025-yilga bo‘lgan prognozlar, O‘zbekiston iqtisodiy o‘sish bo‘yicha mintaqaning yetakchisi bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatmoqda, o‘rtacha Yalpi ichki mahsulot o‘sishi 5,8% bo‘lishi kutilmoqda, deb ta'kidladi Jahon banki.

Ukrainada Rossiyaning bosqinidan jiddiy zarbalar va keng tarqalgan elektr energiyasi uzilishlari, o‘sishni o‘tgan yilgi 5,3% dan 2024-yilda 3,2% ga va 2025-yilda 2% ga pasayishiga olib kelishi kutilmoqda.

Rossiyada esa, pul-kredit siyosatining qattiqlashuvi va ishlab chiqarish quvvati va mehnat resurslari bo‘yicha tobora ko‘proq cheklovlar o‘sishni 2023-yildagi 3,6% dan 2024-yilda 3,2% ga va 2025-yilda 1,6% ga sekinlashtirishi kutilmoqda.

Turkiyadagi o‘sish, mintaqadagi Rossiyadan keyingi ikkinchi yirik iqtisodiyot, 2024-yilda 5,1% dan 3,2% ga sekinlashadi.

Hisobotning maxsus bo‘limi Yevropa va Markaziy Osiyo davlatlarida inson kapitalining iqtisodiy o‘sishdagi o‘rni masalasiga bag‘ishlangan. Hisobotda uzun muddatda ishlab chiqarish samaradorligini oshirish uchun, o‘rta va oliy ta'lim sifatini sezilarli darajada yaxshilash zarurligi qayd etilgan.

Hisobotda shuningdek, mintaqadagi barcha darajadagi ta'limda ro‘yxatga olish darajalari yuqori ekanligi ta'kidlanadi. Muammo ta'lim sifatida bo‘lib, so‘nggi yillarda bu sifat sezilarli darajada pasaygan. 15 yoshli o‘quvchilarga o‘tkaziladigan Xalqaro Talaba Baholash Dasturi (PISA) test natijalari so‘nggi o‘n yil ichida jiddiy pasaygan.

Asosiy (boshlang‘ich va o‘rta) ta'lim sifatidagi farqlar ayniqsa, ijtimoiy jihatdan zaif guruhlar uchun katta. Oliy ta'lim tizimidagi zaifliklar esa eski o‘quv dasturlari, jihozlar va infratuzilma uchun mablag‘ ajratilmasligi, boshqaruvning sustligi va ta'lim bilan mehnat bozoridagi ehtiyojlarning uzilishi kabi muammolarni o‘z ichiga oladi.